Przybysławice

Przybysławice – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie lubelskim, w gminie Garbów.

 

 

Współrzędne obiektu
N 51,360300
E 22,290935

 

Do rejestru zabytków w Przybysławicach wpisany jest zespół pałacowy, pocz. XX, nr rej.: A/728 z 10.08.1977 i z 23.06.1997 składający się z: pałacu, bramy wyjazdowej, ogrodzenia oraz parku.

 

Przynajmniej od końca XIV stulecia Garbów i związane z nim okoliczne majątki, w tym także Przybysławice należały do zamożnego i znaczącego rodu Szczekockich herbu Odrowąż. Dopiero z początkiem XIV wieku maleje znaczenie tej rodziny w Garbowie, jako dziedzice części dóbr pojawiają się przedstawiciele innych rodów. Wydaje się, że ma to związek z likwidacją zboru ariańskiego, którego założycielami i wyznawcami było wielu przedstawicieli tego rodu. W tym miejscu warto wspomnieć o Mikołaju Ożarowskim synu Sylwestra podkomorzego dworu królewskiego, który za zasługi ojca dostał od króla w dziedziczne posiadanie Przybysławice. Mikołaj przechodząc na arianizm pod koniec XVI wieku oddał przywilej na Przybysławice – jest to jeden z dwu tylko znanych przypadków w Lubelskiem wprowadzenia w życie głoszonych przez arian poglów wyrzeczenia się własności.W połowie XVII wieku Garbów należał do Daniela Iżyckiego, który był członkiem „Rzeczpospolitej Babińskiej”, gdzie nadano mu tytuł referendarza i dozorcy piwnic. Po nim wieś przeszła w ręce Szymona Kawieckiego.

     Na początku XVIII wieku Garbów i Przybysławice należały do Sieniawskich. Od tego czasu oba majątki zostały ze sobą trwale powiązane. W latach 20-stych XVIII wieku Elżbieta Sieniawska wybudowała w Przybysławicach dwukondygnacyjny pałac z oddzielną oficyną, dla gości. Budowę nadzorował architekt Franciszek Mayer. Obiekt był bogato zdobiony. Historia pałacu jest bardzo krótka, już w 1730 roku większość wyposażenia wywieziono do Puław, stosunkowo szybko budowla popadła w ruinę. Dziś jedynym jej wspomnieniem jest wmurowana w fasadę kościoła we Włostowicach rzeźba o motywach antycznych, która jak się przyjmuje, pochodzi z Przybysławic. Pozostał też dobrze zachowany park: niektóre drzewa pamiętają czasy pałacu Sieniawskiej. 

 

W połowie XVIII wieku majątek od Czartoryskich odkupił Michał Granowski, sekretarz wielki koronny, który od króla otrzymał przywilej lokacyjny na założenie we wsi Garbów miasta na prawie magdeburskim – 1785 r. Przywilej nie został wcielony w życie. Za Granowskiego w 1792 roku w dramatycznych okolicznościach Garbów gościł księcia Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszkę. Pamiątką tego wydarzenia jest skromny kamień – pomnik przy szosie w parku w miejscu postoju sztabu. Po śmierci Granowskiego majątek na krótko powrócił do Czartoryskich. W roku 1819 nabył go Jan hr. Jezierski. Późniejszy marszałek szlachty Guberni Lubelskiej w historii wsławił się niechlubnym poselstwem do cara Mikołaja I w 1830 roku. Jezierski okazał się kiepskim politykiem, sprawdził się natomiast jako gospodarz. Podniósł dochodowość majątku poprzez założenie gorzelni i wielkiego, wzorowo prowadzonego gospodarstwa rybnego.

    

 W pierwszych latach naszego wieku majątek kupili Broniewscy, rodzina potentatów polskiego przemysłu cukrowniczego. Bohdan Broniewski w ciągu kilku lat przekształcił go w gospodarstwo przemysłowe. Zbudował cegielnię parową, gorzelnię rektyfikację, następnie Cukrownię Garbów, która zaczęła produkcję w 1908 roku, Cukrownia podniosła stan ekonomiczny okolicznych dworów i gospodarstw chłopskich. Zakład funkcjonował do 2004 roku. Spośród wielu udanych inicjatyw Bohdana Broniewskiego najbardziej śmiała była realizacja Cukrowni Anihe w Mandżurii. Warto zwrócić uwagę na zbudowany w latach 20-stych dla dyrektora Cukrowni Garbów budynek o architekturze pałacowej. Autorstwo tego obiektu przypisuje się znanemu warszawskiemu architektowi Tadeuszowi Zielińskiemu, który często pracował na rzecz cukrownictwa polskiego z polecenia Braniewskich. Po śmierci Bohdana majątek został podzielony między dwu synów. Przybysławice przypadły Mieczysławowi, który okazał się bardzo zdolnym przedsiębiorcą, szybko pomnożył majątek ojca stając się potentatem na polskim rynku cukrowniczym.

 

Bardzo ładny krajobrazowy park położony jest na wzgórzu i ma dobrze zachowany stary układ przestrzenno-kompozycyjny. Obecnie stoi tu dwór z początku XX wieku, w latach 50-tych rozbudowany o piętro, odnowiony i przekazany na Dom Dziecka. Obecnie w rękach prywatnych. Układ zieleni przed budynkiem pałacowym ma charakter osiowy, z centralną aleją podjazdową i gazonem. Malownicze wnętrza ogrodowe z duktami widokowymi na otaczające łąki, stawy i las obsadzone są rzadkimi okazami drzew. Niektóre z okazów lip, o znacznych, pomnikowych rozmiarach, wskazują na pochodzenie obiektu z początku XIX w. W parku występuje ok. 200 drzew należących do 33 gat.