Zbożenna
Zbożenna to wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie przysuskim, w gminie Przysucha położona 37 km na zachód od Radomia przy drodze krajowej 12. W latach 1975-1998 administracyjnie należała do województwa radomskiego.
Współrzędne obiektu
N 51.364267
E 20.701035
XVIII wieczny pałac w Zbożennie wielokrotnie przebudowywany, ostateczny swój kształt zawdzięcza przebudowie w latach dwudziestych zeszłego wieku.
Zbożenna od dawna związana była z rodziną Duninów. W połowie XVIII wieku posiadłość tą nabył Karol Szydłowski starosta uszycki.
Wybudował on pałac w Zbożennej i obrał go za swoją siedzibę. Był to okres największej świetności tych dóbr.
Mieścił się tu teatr i kaplica, utrzymywana była nadworna orkiestra, a w pięknym parku znajdował się zwierzyniec.
Po śmierci Szydłowskiego w 1811 roku pałac zmieniając kolejnych właścicieli został doprowadzony do ruiny.
Ostatniemu z nich Kazimierzowi Witwickiemu zawdzięczamy dobudowanie tarasu o elewacji ogrodowej budynku.
Po gruntownym remoncie pałac został przeznaczony na ośrodek szkoleniowy-wypoczynkowy.
W przedniej części parku, pod dębem, stała niegdyś figurka Matki Bożej. Odlew był wykonany przez Kazimierza Witwickiego właściciela Fabryki Żeliwa w Skarżysku Kamienna.
W czasach, kiedy w Dworze znajdowała się szkoła, figura została ukryta przez ówczesnego woźnego Pana Leśniewskiego, gdy kazano ją zniszczyć. Dzisiaj można ją obejrzeć w gródku owego woźnego w Zbożennie
Budynek stoi na stromej skarpie opadającej ku rzece Radomce.
Dwór wbudowany został w mur, gdzie różnica poziomów wynosi jedną kondygnację, w związku z tym parter elewacji północnej stanowi pierwsze piętro elewacji południowej.
Dwór wybudowany jest na planie prostokąta z piętrowymi ryzalitami na osi.
W centralnej części układ dwutraktowy z sienią na osi.
Ściany z zewnątrz podzielone są pilastrami w stylu doryckim, elewacja ogrodowa z podcieniami arkadowymi, między ryzalitami umieszczony jest taras.
Dwór otacza rozległy park krajobrazowy.
Informacje o historii zaczerpniete ze strony: http://www.dworzbozenna.pl
Zbożenna na mapie
W 1877 r. resztówkę dóbr zbożeńskich z pałacem i parkiem nabył na licytacji Kazimierz Witwicki właściciel Zakładu Przemysłowego „Odlewnia Żelaza i Emaliernia Kamienna Jan Witwicki” w Skarżysku. Dokonał przebudowy pałacu, uregulował obciążenia i zrealizował zobowiązania m.in. wynikające z powołania fundacji Orkiestry Kościelnej Wiktorii Szydłowskiej, która dotychczas w niepełnym składzie grała na nabożeństwach i uroczystościach w kościele w Skrzyńsku i okolicach i we dworze Szydłowskich-Malletskich w Zbożennie. Kolejny kapelmistrz i wójt gminy w Skrzyńsku Stanisław Zygadliński zrekrutował nowych muzyków, zgodnie z zapisami umowy fundacji spośród mieszkańców Skrzyńska. Stworzył z nich dwa składy: instrumentów smyczkowych i instrumentów dętych. Doprowadził do tego, że wszyscy muzycy byli w stanie w razie potrzeby zagrać w każdym składzie. Mimo, że na co dzień pracowali na roli, częste próby orkiestry i przejawiany przez nich zapał pozwoliły im osiągnąć wysoki kunszt muzyczny. W notatkach po wizytacjach biskupich w parafii w Skrzyńsku można przeczytać wysokie oceny ich umiejętności. Dlatego uczestniczyli m.in. w Kongresie Eucharystycznym w Radomiu w 1932 r. i corocznych pielgrzymkach do Studzianny, witali pątników pielgrzymujących do Matki Bożej Staroskrzyńskiej, towarzyszyli pogrzebom m.in. w Drzewicy współwłaściciela Fabryki Narzędzi Ostrych w Kuźnicach Drzewickich Samuela Hipolita Kobylańskiego (1852-1936) i dziedzica Drzewicy i współtwórcy 3 ostatnich spośród wszystkich 16 tomów niedokończonego „Herbarza polskiego” dr praw Adama Fredro Bonieckiego właściciela Sulgostowa i Potworowa i dr. praw Artura Reiskiego dziedzica Drzewicy (1857-1928) i in. W latach 1923-1925 nowi właściciele Witwiccy odrestaurowali pałac w Zbożennie. W lutym 1945 r., gdy K. Witwicki był wywieciony i uwięziony w Moskwie, jego pałac w Zbożennie i Zakłady Przemysłowe w Skarżysku zostały znacjonalizowane. Orkiestra Kościelna grała do likwidacji w 1954 r. na mocy decyzji Prezydium GRN w Skrzyńsku. Kontynuowała działalność również pod batutą Zygadlińskiego po egidą Spółdzielni „Stal” w Przysusze. Dziś działa pod inną nazwą i protektoratem Gminy i Miasta Przysucha), a pałac w Zbożennie jest hotelem i ma innych właścicieli.
Bardzo dziękuję za podzielenie się tymi ciekawymi informacjami.
Dokumenty archiwalne dotyczące województwa sandomierskiego z lat 1400 i 1416 wspominają spokrewnionego z rycerzem Mszczujem (II) Duninem ze Skrzynna – Stanisława Dunina ze Zbożenny. Jego syn Paweł nazywał się już Zbożeński. Tak jak Dunin (II), a może u jego boku walczył w wojnie domowej w Wielkim Księstwie Litewskim ze Świdrygiełłą i został ranny w bitwie pod Łuckiem. Po śmierci Pawła Zbozeńskiego nastąpił dział jego majątku między synów: Mikołaja z Sulgostowa, Dziersława ze Zbożenny i Andrzeja z Nawodzic. Spisy sandomierskiego pospolitego ruszenia świadczą, że dobra zbożeńskie składały się ze Zbożenny, Ruszkowic, Zdonkowa i od 1444 r. Wydrzyna, Lipny, Brogowej i Janikowa. Mikołaj Zbożeński odziedziczył część Zdonkowa i źreby w Ruszkowicach Wielkich, Ruszkowicach Małych i Skłobach . Na pozycję miasta Skrzynna w okresie panowania Władysława Jagiełły wpływały wydarzenia w grodzie królewskim Radom, gdzie coraz częściej zaczęli często gościć Jagiellonowie podróżujący z Wilna do Krakowa .