Garbów

Garbów – wieś gminna w województwie lubelskim nad rzeką Kurówką na trasie Lublin-Warszawa. Dzieli się na dwa sołectwa: Garbów I i Garbów II. 

 

 

 

 

 

Zespół pałacowo – parkowy z XIX w. z zabudowaniami folwarcznymi i klasycystycznym pałacem wybudowany przez Jezierskich według projektu Józefa Dietricha widoczny jest z drogi głównej. Dzisiaj w pałacu mieści się ośrodek zdrowia.

Garbów leży w centralnej części województwa lubelskiego, na północno-zachodnim skraju Wyżyny Lubelskiej. Występuje tu cały szereg wzgórz i wzniesień – wydaje się, że od ludowego określenia takiego ukształtowania terenu pochodzi nazwa miejscowości. 

 

      Początki zorganizowanego życia ludzi na terenie dzisiejszej gminy Garbów giną w mroku prehistorii. Jedynym wspomnieniem tych zamierzchłych czasów są przypadkowe znaleziska narzędzi kamiennych. Również datowanie dzisiejszej wsi jest trudne. Badaniami stwierdzono istnienie wczesnośredniowiecznego grodziska wyżynnego na wzgórzu starego garbowskiego cmentarza. Wzniesienie posiada wyraźnie sztucznie uformowaną górną część zbocza od strony zachodniej i północnej. W części południowo-wschodniej nasyp odcina się od naturalnego stoku i tam też wystują ślady podwójnych wałów. W sondażowym wykopie natrafiono na pozostałości budynku typu półziemiankowego z piecem o konstrukcji kamiennej. Znaleziony tu materiał ceramiczny datowany jest na VIII – IX wiek. Pierwotne ukształtowanie grodziska nie jest czytelne w całości, ponieważ późniejszy cmentarz otoczony został murem na planie prostokąta. Dodatkowe utrudnienie stwarza zniszczenie pierwotnej powierzchni wykopami oraz charakter obiektu – cmentarz użytkowany był jeszcze w latach 20-stych naszego wieku. Na okalających grodzisko wzniesieniach natrafiono na licznie występujący materiał ceramiczny, którego chronologię ustalono na VIII – IX i X – XII wiek.

 

 

 Przynajmniej od końca XIV stulecia Garbów i związane z nim okoliczne majątki należały do zamożnego i znaczącego rodu Szczekockich herbu Odrowąż. Dopiero z początkiem XIV wieku maleje znaczenie tej rodziny w Garbowie, jako dziedzice części dóbr pojawiają się przedstawiciele innych rodów. Wydaje się, że ma to związek z likwidacją zboru ariańskiego, którego założycielami i wyznawcami było wielu przedstawicieli tego rodu. W tym miejscu warto wspomnieć o Mikołaju Ożarowskim synu Sylwestra podkomorzego dworu królewskiego, który za zasługi ojca dostał od króla w dziedziczne posiadanie Przybysławice. Mikołaj przechodząc na arianizm pod koniec XVI wieku oddał przywilej na Przybysławice – jest to jeden z dwu tylko znanych przypadków w Lubelskiem wprowadzenia w życie głoszonych przez arian poglów wyrzeczenia się własności.

 

     W połowie XVII wieku Garbów należał do Daniela Iżyckiego, który był członkiem „Rzeczpospolitej Babińskiej”, gdzie nadano mu tytuł referendarza i dozorcy piwnic. Po nim wieś przeszła w ręce Szymona Kawieckiego. W połowie XVIII wieku majątek od Czartoryskich odkupił Michał Granowski, sekretarz wielki koronny, który od króla otrzymał przywilej lokacyjny na założenie we wsi Garbów miasta na prawie magdeburskim – 1785 r. Przywilej nie został wcielony w życie. Za Granowskiego w 1792 roku w dramatycznych okolicznościach Garbów gościł księcia Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszkę. Pamiątką tego wydarzenia jest skromny kamień – pomnik przy szosie w parku w miejscu postoju sztabu.    Po śmierci Granowskiego majątek na krótko powrócił do Czartoryskich. W roku 1819 nabył go Jan hr. Jezierski. Późniejszy marszałek szlachty Guberni Lubelskiej w historii wsławił się niechlubnym poselstwem do cara Mikołaja I w 1830 roku. Jezierski okazał się kiepskim politykiem, sprawdził się natomiast jako gospodarz. Podniósł dochodowość majątku poprzez założenie gorzelni i wielkiego, wzorowo prowadzonego gospodarstwa rybnego. Stawy pozostały do dzisiaj i choć zaniedbane to one właśnie uatrakcyjniają i stwarzają specyficzny klimat miejscowości. W połowie wieku Jezierski powierzył architektowi Józefowi Dietrychowi budowę pałacu. Klasycystyczno-empirowa budowla założona na planie stylizowanej litery H zachowała się w dobrym stanie do naszych czasów – niezmieniony został również układ przestrzenny wnętrza z bogatą sztukaterią w salach reprezentacyjnych. Po wojnie przebudowano szosę lubelsko – warszawską, która teraz przecina okalający pałac park, jego północna część uległa zniszczeniu. 

 

 

     W pierwszych latach naszego wieku majątek kupili Broniewscy, rodzina potentatów polskiego przemysłu cukrowniczego. Bohdan Broniewski w ciągu kilku lat przekształcił go w gospodarstwo przemysłowe. Zbudował cegielnię parową, gorzelnię rektyfikację, następnie Cukrownię Garbów, która zaczęła produkcję w 1908 roku, Cukrownia podniosła stan ekonomiczny okolicznych dworów i gospodarstw chłopskich. Zakład funkcjonował do 2004 roku. Spośród wielu udanych inicjatyw Bohdana Broniewskiego najbardziej śmiała była realizacja Cukrowni Anihe w Mandżurii.

     Warto zwrócić uwagę na zbudowany w latach 20-stych dla dyrektora Cukrowni Garbów budynek o architekturze pałacowej. Autorstwo tego obiektu przypisuje się znanemu warszawskiemu architektowi Tadeuszowi Zielińskiemu, który często pracował na rzecz cukrownictwa polskiego z polecenia Braniewskich.
     Po śmierci Bohdana majątek został podzielony między dwu synów. Przybysławice przypadły Mieczysławowi, który okazał się bardzo zdolnym przedsiębiorcą, szybko pomnożył majątek ojca stając się potentatem na polskim rynku cukrowniczym. W Garbowie został starszy syn Zygmunt, wówczas już weteran I wojny światowej i wojny polsko – sowieckiej. W czasie II wojny światowej związany był z NSZ – gen. Zygmunt Broniewski był ostatnim komendantem głównym tej organizacji wojskowej. W 1991 roku w obecności ówczesnego ministra sprawiedliwości Wiesława Chrzanowskiego odbyła się uroczystość wmurowania tablicy poświęconej jego pamięci w fasadę Garbowskiego pałacu.

W Garbowie warto jeszcze zobaczyć:
     * 1000-kilogramowy dzwon z 1512 r. uważany za protoplastę dzwonu „Zygmunta” na Wawelu ufundowany przez kapelana króla Zygmunta Starego ks. Jana Ożarowskiego.
    * Neogotycki kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Garbowie budowany w latach 1908-1912 z murowaną plebanią z początku XX wieku.
    * Ponad 40 letnia ruchoma szopka Bożonarodzeniowa wykonana przez artystę ludowego Pana A. Fijałkowskiego
    * Fasada dawnego barokowego kościoła parafialnego z XVII w. spalonego w 1915 r.*
    * Stary cmentarz rzymskokatolicki w Garbowie na którym pochowani są min. rodzice słynnej polskiej rzeźbiarki Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej, pierwszy wojewoda lubelski po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, S. Moskalewski wraz z rodziną a także wielu ludzi zasłużonych dla ziemi garbowskiej i lubelskiej.
    * Wzgórze „ariańskie” na którym w VII-XII w. istniał gród obronny państwa pierwszych Piastów, być może był własnością książęcą.
    * Podziemia spalonego kościoła barokowego w Garbowie w których znajdują się prochy min. bp. Mateusza Maurycego Wojakowskiego (5 biskupa lubelskiego będącego także administratorem diecezji lubelskiej)i rodziny Jezierskich.
    * Ponad 600 letnia studnia znajdująca się nieopodal ruin starego kościoła.
    * Pozłacana monstrancja z 1650 roku – dar Piotra Czernego
    * Rzeźby świętych i stacje drogi krzyżowej autorstwa Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej.
    * Organy z 1923 roku jedne z najlepszych i największych w archidiecezji lubelskiej.