Sadłowo

Sadłowo – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Rypin.

 

Pozostałości zamku rycerskiego wśród łąk nadjeziornych, 80 m na zachód od drogi Rypin-Sadłowo i 350 m na południowy zachód od kościoła parafialnego. Wieś pojawia się w źródłach pisanych w 1313 roku jako własność biskupstwa płockiego, nadana kasztelanowi spicymierskiemu Piotrowi z rodu Świnków (ginie w 1323 r. w obronie Dobrzynia przed Litwinami) wraz z kilkoma okolicznymi wsiami w dzierżawę (w ramach ponownego zasiedlania po najazdach litewskich przez biskupów płockich ziemi dobrzyńskiej, michałowskiej i lubawskiej). W 1367 roku król Kazimierz Wielki nadaje Jakuszowi i Pietraszowi ze Strzyg prawo dziedziczne w okolicznych dobrach. Warownia powstała w latach 70-ych XIV wieku (po 1373 r) z inicjatywy kasztelana rypińskiego Piotra Świnki (wnuka) jako siedziba możnowładcza (a nie rycerska). W XV w zamek przechodzi we władanie rodu Doliwów Słońskich i zostaje rozbudowany przez kasztelana Wojciecha. Po 29 sierpnia 1431 r zamek zostaje częściowo zniszczony w czasie rejzy krzyżackiej, jednak w 1432 zamek zostaje wymieniony jako „Sadlowo cum castro”. Sam zamek określany był nazwą Sadłów, wieś zaś Sadłowo. Następnym właścicielem był kasztelan słoński Tomasz rezydujący tu do wojny trzynastoletniej, kiedy to zamek został zajęty przez Krzyżaków (1463-1464) i odzyskany w wyniku wygranej bitwy mazowieckiego pospolitego ruszenia pod wodzą księcia Konrada III pod Sadłowem. W XVI w klucz sadłowski przechodzi w rece Swarockich herbu Rogala. Zamek zniszczony w czasie potopu szwedzkiego nie został odbudowany.

 

Zarys fundamentów murów kamiennych tego założenia znaleziono w 1958 roku. Zamek sukcesywnie rozbierano do XIX wieku, ale dzieła zniszczenia dokonano przy przebudowie drogi do Rypina po II wojnie światowej. W latach 1994-1997 prowadzone były tu prace archeologiczne. Na ich podstawie stwierdzono, że był to zamek ceglany na kamiennych fundamentach, składający się z dwóch zachodzących na siebie narożnikami czworoboków. W pierwszym stał dom zamkowy (kamienica) o rozmiarach 14 x 26 m, dwukondygnacyjny, w drugim zaś prawdopodobnie kaplica i budynek z przelotem bramnym. W świetle wyników badań stwierdzono, że zamek nie posiadał wieży, a sama bryła zamku była ukryta wśród okolicznych wzgórz. Była to znaczna rezydencja rycerska, o areale zbliżonym do zamków królewskich (Sadłowo – 1600 m kwadratowych, typowa rezydencja rycerska – do 1000 metrów kwadratowych). Na podstawie badań zabytków ruchomych ustalono, że obiekt był użytkowany od końca XIV w. do 2 połowy XVII w. Pierwotne założenie z XIV wieku zostało znacznie powiększone i przebudowane w 1 połowie XV w.

 

W połowie XVIII w. właścicielem dóbr sadłowskich został Olbracht Pląskowski herbu Oksza, który fundował obecny kościół. W drugiej połowie XVIII w. poprzez ślub Anny Pląskowskiej ze Stefanem Romockim dobra ponownie przechodzą w ręce Romockich. Majątek obejmował w tym czasie: Kotowy, Linne, Sadłowo oraz Stawiska. W 1872 r. Kazimierz Romocki sprzedał posiadłość Tadeuszowi Rościszewskiemu, który przekazał ją synowi, Józefowi. W 1908 r. drogą sukcesji dobra przeszły w ręce Jana i Janiny Kretkowskich. Jan Kretkowski wraz z córką, Zofią zostali zamordowani w 1939 r. przez Niemców. Pałac o cechach klasycystycznych pochodzi najprawdopodobniej z przełomu XVIII/XIX w. Przebudowany został w 1960r i zatracił cechy charakterystyczne dla tego stylu. Otaczał go park krajobrazowy. W pałacu znajduje się Ośrodek Pracy Twórczej z pracowniami artystycznymi oraz salami wystawowymi. Organizowane są zajęcia artystyczne dla dzieci oraz rokrocznie plener dla twórców. Ponadto w pałacu ma swoją siedzibę filia Fundacji Na Rzecz Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego „Jaskółka” proponująca m.in. zajęcia integracyjno – terapeutyczne dla niepełnosprawnych i pełnosprawnych dzieci. Przy fundacji działa również spora grupa wolontariuszy. 

 

 

-spichlerz dworski z połowy XIX w., 

-renesansowy kościół św. Jana Chrzciciela z lat 1752–1756 z licznymi tablicami i epitafiami pamiątkowymi, 

-cmentarz parafialny z kamiennym obeliskiem – krzyżem na mogile powstańców styczniowych

-Na starożytnym cmentarzysku znajdującym się koło obecnego cmentarza prowadzone były wykopaliska archeologiczne prowadzone przez Uniwersytet Łódzki.